Jouw huis klaar voor een warmtepomp? Doe een verwarmingstest!

Kort Voorwoord
Heb je je wel eens afgevraagd of jouw woning klaar is voor een warmtepomp? Met de verwarmingstest kun je dit eenvoudig ontdekken door de temperatuur van je cv-ketel te verlagen. Blijft het lekker warm, dan is de kans groot dat je huis al goed geïsoleerd is en geschikt is voor lage temperatuur verwarming. In dit artikel lees je hoe de Verwarmingstest werkt, waarom het zo belangrijk is om hiermee aan de slag te gaan en wat je kunt doen als je woning nog niet klaar blijkt te zijn.

Inhoudsopgave

• Wat is de verwarmingstest?
• Waarom meedoen aan de verwarmingstest?
• Hoe werkt de test?
• Let op: hr-ketel nodig
• Ervaringen van deelnemers
• Veelgestelde vragen over duurzaam verwarmen
• Conclusie en vervolgstappen

Wat is de verwarmingstest?

De verwarmingstest is een eenvoudige manier om te ontdekken of jouw woning ook bij lagere temperaturen comfortabel warm kan blijven. Doorgaans staat je cv-ketel ingesteld op een hoge temperatuur tussen de 60 en 80 graden. Dat is in sommige huizen noodzakelijk om de woning snel warm te krijgen, vooral als de isolatie te wensen overlaat. In veel andere huizen is deze hoge temperatuur helemaal niet nodig.

Door de temperatuur van je cv-ketel te verlagen naar zo’n 50 graden, kun je tijdens het stookseizoen controleren of je huis behaaglijk blijft. Een goed geïsoleerde woning kan vaak prima functioneren met lagere aanvoertemperaturen. Is dat bij jou ook het geval, dan ligt de weg vrij voor een warmtepomp. Lage temperatuur verwarming is namelijk precies hoe warmtepompen werken.

Met de Verwarmingstest krijg je direct inzicht in:

• De mate van isolatie van je woning.
• De geschiktheid van jouw installatie (radiatoren, convectoren, vloerverwarming) voor lage temperaturen.
• De eventuele noodzaak om aanpassingen te doen vóór je overschakelt op een warmtepomp.

Deelnemen is heel simpel: je meldt je aan, zet je cv-ketel op 50 graden en kijkt tijdens een koude periode of je huis voldoende warm wordt. Blijft het binnen aangenaam? Dan ben je hoogstwaarschijnlijk klaar voor de overstap naar een (hybride of volledig elektrische) warmtepomp. Zo niet, dan is het slim om eerst extra isolatiemaatregelen of andere aanpassingen in je verwarmingssysteem te overwegen.

Waarom meedoen aan de verwarmingstest?

Er zijn verschillende redenen om mee te doen aan de verwarmingstest. Ten eerste helpt het je te bepalen of je woning al klaar is voor een warmtepomp. Een warmtepomp levert doorgaans een lagere temperatuur verwarmingswater (meestal tussen de 35 en 50 graden). Is jouw woning ook met 50 graden verwarming comfortabel te krijgen, dan weet je dat je grote stappen kunt zetten in het verduurzamen van je warmtevoorziening.

Andere redenen om mee te doen:

• Isolatie op de proef stellen: je ontdekt of je huis echt zo goed geïsoleerd is als je denkt, of dat je via kieren, ramen en daken ongemerkt warmte verliest.
• CV-ketel aan vervanging toe: sta je op het punt om je oude ketel te vervangen? Dan kun je nu onderzoeken of een warmtepomp (hybride of volledig elektrisch) geschikt is.
• Verduurzamen: je wilt je energieverbruik terugdringen en CO2-uitstoot verminderen. Lage temperatuur verwarming is een belangrijke stap naar een duurzame woning.

Door de verwarmingstest uit te voeren, krijg je praktische ervaring met lagere aanvoertemperaturen. Je leert hoe je woning reageert op kou, of de radiatoren in elke kamer groot genoeg zijn en of het comfort op peil blijft. Deze test is bovendien laagdrempelig: je verlaagt enkel de temperatuurinstelling van je ketel, zonder andere ingrijpende wijzigingen te doen.

Hoe werkt de test?

De Verwarmingstest is speciaal bedoeld voor het stookseizoen, wanneer je echt moet verwarmen. De procedure bestaat uit enkele eenvoudige stappen:

1. Aanmelden en test-instructies: meld je aan via de betreffende website of organisatie die de Verwarmingstest organiseert. Je ontvangt per e-mail instructies over het verlagen van de aanvoertemperatuur van je cv-ketel. Vervolgens stel je de ketel in op 50 graden. Let hierbij op dat je alleen de temperatuur van het verwarmingswater verlaagt, niet die van je warme tapwater (in verband met legionella-voorkoming).
2. Open radiatoren: zet alle radiatoren in de kamers die je normaal verwarmt, volledig open. Zo kan de ketel de lagere warmte afgeven zonder te ‘pendelen’ (het onnodig vaak aan- en uitgaan van de ketel).
3. Koude periode: zodra er een koude periode wordt voorspeld (bijvoorbeeld met enkele nachten onder de -5 graden), ontvang je een seintje dat de echte test van start kan gaan. Nu check je of je huis met de verlaagde temperatuur warm genoeg blijft.
4. Resultaat en vervolg: aan het eind van het stookseizoen krijg je een e-mail met een link naar een online vragenlijst. Daar geef je aan hoe het is gegaan. Op basis van jouw ervaringen ontvang je vervolgens een persoonlijk advies over de beste vervolgstap. Misschien blijkt dat je al helemaal toe bent aan een (hybride) warmtepomp, of dat je beter eerst extra isolatie kunt aanbrengen.

De test is heel praktisch en geeft jou een realistisch beeld van de prestaties van je woning bij lagere temperaturen. Op deze manier simuleer je als het ware het rendement en het verwarmingsgedrag van een warmtepomp.

Mensen die al eens eerder hebben meegedaan, kunnen zich opnieuw aanmelden om de resultaten in een ander (kouder of juist minder koud) seizoen te vergelijken. Houd er altijd rekening mee dat de buitentemperatuur en je eigen leefpatroon ook een rol spelen bij het eindresultaat.

Let op: hr-ketel nodig

Om deel te kunnen nemen aan de verwarmingstest heb je een hr-ketel nodig. Met een hr-ketel kun je namelijk de aanvoertemperatuur probleemloos verlagen. Er zijn echter een aantal situaties waarin je niet kunt meedoen:

• Heb je een vr-ketel? Dan is deze vaak niet geschikt voor verwarmen op lage temperatuur.
• Heb je stadsverwarming? Dan kun je niet zelf de aanvoertemperatuur van het water regelen, omdat dat centraal gebeurt.
• Heb je een 2-zone regeling? In dat geval hebben bepaalde ruimtes in je woning een eigen regelventiel, wat de testresultaten kan verstoren.

Als je aan deze voorwaarden voldoet en je hebt een hr-ketel, dan kun je direct aan de slag. De installatie van je woning (radiatoren, convectoren of vloerverwarming) is vaak al geschikt, maar dankzij de test ontdek je of dat in de praktijk ook echt zo is.

Ervaringen van deelnemers

Iedere winter weer doen vele huishoudens mee aan de Verwarmingstest. Hieronder een aantal ervaringen van eerdere deelnemers, waarbij de oorspronkelijke namen zijn weggelaten:

“Mooie, eenvoudige test zonder commercieel belang.”

“Ik weet nu zeker dat ik een warmtepomp kan installeren.”

“Ik deed mee om te zien of ik kon overstappen op een volledig warmtepompsysteem. Uit de test bleek dat het nog niet lukt, dus overweeg ik een hybride als tussenstap.”

“Ik was benieuwd of we het op 40 graden warm konden houden. De hele winter bleef het comfortabel in huis en hebben we geen comfort ingeleverd. Dat gaf me vertrouwen om de oude ketel te vervangen door een volledig elektrische warmtepomp!”

Een ander huishouden gaf aan dat ze de Verwarmingstest erg leerzaam vonden: “We wilden weten of onze woning klaar is voor een warmtepomp. Door de test konden we dit goed uittesten en wisten we precies waar we op moesten letten. Het heeft ons meer inzicht gegeven in ons verbruik en onze installaties. Ook helpt het om niet volledig afhankelijk te zijn van adviezen van buitenaf, want je kunt met eigen ogen ervaren hoe je woning zich gedraagt bij lagere temperaturen.”

Veelgestelde vragen over duurzaam verwarmen

Tijdens de test verlaag je de temperatuur van het verwarmingswater in je hr-ketel. Dit leidt vaak tot nieuwe vragen over duurzaam en energiezuinig verwarmen. Hieronder vind je enkele veelgestelde vragen en hun antwoorden. Ze sluiten aan op de reden waarom een warmtepomp werkt met lagere temperaturen en hoe je hiervan kunt profiteren.

Werkt een warmtepomp ook met lagere watertemperaturen?

Ja, juist! Moderne warmtepompen werken meestal met een aanvoertemperatuur van 35 tot 50 graden. Dit is voldoende om een goed geïsoleerde woning te verwarmen. Dankzij het lagere temperatuurverschil tussen binnen- en buitentemperatuur bespaar je flink op energie, want je hebt minder opwarmenergie nodig. Ook gaat de CO2-uitstoot omlaag. Bij een volledig elektrische warmtepomp kan de uitstoot tot wel 55% lager zijn dan bij een traditionele gasgestookte ketel, afhankelijk van de herkomst van de elektriciteit.

Wat als mijn radiatoren niet groot genoeg zijn?

Een lagere aanvoertemperatuur betekent dat je afgiftesysteem (radiatoren, convectoren, vloerverwarming) voldoende warmte moet kunnen afgeven om de ruimte te verwarmen. Vloerverwarming is bij uitstek geschikt voor lage temperatuur, maar ook normale radiatoren kunnen vaak prima dienstdoen. Mocht het tijdens de Verwarmingstest te koud blijven in huis, dan kan het zijn dat:

• Je radiatoren niet voldoende capaciteit hebben bij lagere temperaturen.
• De woning onvoldoende is geïsoleerd.

In zo’n geval kun je overwegen om radiatorventilatoren te plaatsen of grotere (lage temperatuur)radiatoren te installeren. Doe echter eerst de Verwarmingstest, zodat je niet onnodig investeert. Soms kan een kleine verbetering in isolatie of het ontluchten en inregelen van radiatoren al voldoende zijn om comfortabel warm te blijven.

Moet ik ook het tapwater verlagen?

Nee, verlaag alleen de temperatuur van je verwarmingswater, niet van je tapwater. Warm tapwater moet namelijk op minimaal 60 graden blijven om de kans op legionella te beperken. Moderne ketels hebben vaak aparte instellingen voor CV-water en tapwater. Check de handleiding of instructies die je bij de test krijgt om dit correct in te stellen.

Hoe werkt een warmtepomp precies?

Een warmtepomp onttrekt warmte aan de buitenlucht, de bodem of het grondwater. Vervolgens wordt deze warmte opgewaardeerd tot een temperatuur waarmee je je huis kunt verwarmen. Warmtepompen leveren twee tot vijf keer zoveel energie als ze zelf verbruiken (de zogenaamde COP, Coefficient of Performance). Daardoor wordt je gasverbruik sterk verminderd of zelfs helemaal overbodig. Hoewel je wel stroom gaat gebruiken, is er een aanzienlijke verlaging van je totale CO2-uitstoot, zeker als je groen opgewekte stroom gebruikt.

Waarom is het belangrijk om nu al te beginnen met verduurzamen?

In het nationale streven om huizen aardgasvrij te maken, is de ambitie dat dit uiterlijk in 2050 bereikt wordt. Dat lijkt ver weg, maar er zijn zo’n 6 miljoen woningen die aangepast moeten worden. Gemiddeld betekent dat wel 200.000 woningen per jaar, ruim 1.000 woningen per werkdag! Veel gemeenten hebben inmiddels een eigen zogenoemde ‘transitievisie warmte’, waarin zij aangeven welke alternatieven ze voor aardgas in elke wijk gaan toepassen.

Voor jou als woningeigenaar of huurder is het verstandig om je tijdig voor te bereiden en te profiteren van de voordelen van een duurzame woning:

• Lagere energierekeningen door een lager verbruik.
• Meer comfort in zowel winter als zomer door goede isolatie.
• Gezonder binnenklimaat door voldoende ventilatie en minder vocht.
• Waardestijging van je woning door duurzame investeringen.

Hoe zit het met comfortverlies tijdens de test?

Wanneer je de verwarming op 50 graden instelt en het wordt niet behaaglijk in huis, kan dat betekenen dat je woning nog onvoldoende isoleert of dat je radiatoren niet voldoende warmte afgeven. Een hybride warmtepomp kan in dat geval een tussenoplossing zijn. Je (bestaande) ketel springt dan bij als het buiten écht koud wordt. Ook kun je de isolatie verbeteren, zodat je minder warmte kwijtraakt en de lagere temperatuur toch volstaat.

Maakt een warmtepomp veel geluid?

Een warmtepomp produceert geluid, vergelijkbaar met een airconditioning. Bij slimme plaatsing en een kwalitatief goede installatie is deze geluidsoverlast vaak beperkt. De meeste bewoners ervaren het niet als hinderlijk, zeker als de buitenunit niet direct onder een slaapkamerraam staat of bij een gevoelig stuk van de erfgrens. In de tussentijd kun je, als je overweegt een warmtepomp aan te schaffen, kijken naar modellen met lage geluidsniveaus en ze correct laten installeren.

Kan de verwarmingstest mijn gasverbruik verhogen?

Het verlagen van de CV-temperatuur kan op zichzelf leiden tot een lager gasverbruik, omdat je ketel efficiënter kan condenseren. Maar binnen de test zet je ook je nachtverlaging op maximaal 2 graden verschil. Dit betekent dat je wellicht wat minder bespaart tijdens de nacht. Gemiddeld zorgt dat voor een kleine toename in verbruik van zo’n 10-15 m³ gas per stookseizoen. Op het totale gasverbruik is dat maar een klein percentage.

Waarom alleen de temperatuur verlagen en niet het vermogen?

In de Verwarmingstest wordt de aanvoertemperatuur verlaagd om te simuleren hoe een warmtepomp werkt. Sommige mensen stellen ook het ketelvermogen bij, maar dat kan het testen ingewikkelder maken en tot een hoger risico op ‘pendelen’ leiden. Bovendien als je huis niet warm wordt bij 50 graden, is meestal de oorzaak dat je afgiftesysteem te klein is voor lage temperatuur of dat er te veel warmte weglekt door gebrekkige isolatie.

Kort pendelen: kan dat kwaad?

Wanneer een ketel te vaak achter elkaar aan- en uitschakelt (pendelen), is dat ongunstig voor de levensduur en het gasverbruik. Als je merkt dat je ketel dit gedrag vertoont nadat je de temperatuur hebt verlaagd, kan het helpen om radiatoren extra open te draaien of de temperatuur iets te verhogen (bijvoorbeeld van 50 naar 55 of 60 graden). Neem bij blijvende problemen contact op met een installateur voor advies, maar meestal is een kleine aanpassing genoeg om pendelen tegen te gaan.

Wat als er in mijn gemeente een warmtenet komt?

In de officiële ‘transitievisie warmte’ van je gemeente staat hoe je wijk van het aardgas af gaat. Soms wordt gekozen voor collectieve oplossingen, zoals een warmtenet. Mocht de aanleg daarvan nog 10 tot 20 jaar duren, kan een (hybride) warmtepomp als tussenoplossing aantrekkelijk zijn. Warmtepompen gaan ongeveer 15 jaar mee, dus het kan uit om alvast te verduurzamen in afwachting van een definitieve oplossing.

Twijfelen over de overstap?

Een deelnemer gaf aan dat het meedoen aan de Verwarmingstest hen over de streep trok: “Ik ontdekte dat mijn woning behoorlijk goed geïsoleerd is. We hebben de hele winter door vrij eenvoudig warm gekregen met slechts 50 graden aanvoertemperatuur. Hierdoor overweeg ik nu serieus een warmtepomp aan te schaffen. Zonder de test zou ik langer hebben getwijfeld.”

Conclusie en vervolgstappen

De Verwarmingstest is een praktische manier om te ontdekken hoe klaar jouw woning is voor lage temperatuur verwarming. Door simpelweg de aanvoertemperatuur van je hr-ketel te verlagen en te controleren of je huis comfortabel blijft, krijg je waardevolle informatie over je isolatie, de capaciteit van je radiatoren en je persoonlijke voorkeuren qua comfort.

Is je huis warm genoeg op 50 graden? Dan is de kans groot dat een (volledig elektrische of hybride) warmtepomp bij jou goed zal werken. Blijkt dat het toch niet comfortabel wordt, of ervaar je bij slechts lichte kou al problemen, dan is het raadzaam om te kijken naar:

• Isolatiemaatregelen: denk aan spouwmuurisolatie, dakisolatie, vloerisolatie en hoogrendementsglas.
• Optimaliseren van het afgiftesysteem: grotere radiatoren, radiatorventilatoren of vloerverwarming.
• Stap voor stap verduurzamen: overweeg een hybride warmtepomp als tussenoplossing voordat je volledig van het gas afgaat.

Een goede reden om juist nu aan de slag te gaan, is de zekerheid van een lagere energierekening, meer comfort en waardevermeerdering van je woning. Daarnaast draag je bij aan de ambitie om op termijn van het aardgas af te gaan. In veel gevallen zijn er subsidies of andere financiële regelingen beschikbaar die de investering in isolatie of een warmtepomp aantrekkelijker maken. Ook is de techniek anno nu al zo ver ontwikkeld dat veel woningen zonder grote verbouwingen kunnen overstappen op een (hybride) warmtepomp.

Zelfs als jij nog niet klaar bent om helemaal over te gaan op een volledig elektrische warmtepomp, kun je uit de resultaten van de Verwarmingstest leren hoe jouw woning reageert op lagere temperaturen. Daarmee kun je gerichter aanpassingen doen en later, als je situatie of budget het toelaat, alsnog de stap zetten naar een warmtepomp of een ander duurzaam verwarmingssysteem. Het grote voordeel van stap voor stap verduurzamen is dat je direct profiteert van lagere stookkosten, een comfortabeler binnenklimaat en minder CO2-uitstoot.

Wil je weten of jouw huis klaar is voor de verwarmingstest? Zorg dan dat je:

1. Een hr-ketel hebt en de mogelijkheid om de aanvoertemperatuur apart in te stellen.
2. Enkele basismaatregelen hebt genomen, zoals het correct inregelen van je radiatoren en het dichten van kieren en naden.
3. Je bewust bent van je eigen comfortgrenzen. Wil je het graag 22 graden hebben of is 19 graden voldoende?

Vervolgens meld je je aan bij de organisatie die de test faciliteert, stel je de ketel in op 50 graden en wacht je op een koude periode. Als het eenmaal flink vriest en je huis blijft comfortabel, dan ben je klaar voor de volgende stap in verduurzaming. Zo ontdek je op een betrouwbare en praktijkgerichte manier of jouw huis geschikt is voor lage temperatuur verwarming en dus voor een warmtepomp.

Met deze inzichten kun je concreet aan de slag: van kleine verbeteringen (radiatorfolie, tochtstrips, kierdichting, inregelen) tot grote investeringen (spouwmuurisolatie, vloerisolatie, HR++-glas, nieuwe radiatoren). Elk stapje helpt om straks moeiteloos de sprong te maken naar een duurzame en comfortabele toekomst.

Tot slot: de Verwarmingstest biedt je een objectieve ervaring, zonder commercieel belang, omdat je zelf ontdekt hoe je woning functioneert bij lagere temperaturen. Dat maakt je minder afhankelijk van losse adviezen, brochures of installateurs die mogelijke producten willen verkopen. Jouw eigen praktijkervaring is de beste graadmeter voor een energiezuinig en toekomstbestendig verwarmingssysteem.