Vogelsterfte: één zwarte wiek helpt niet in Nederland

Onderzoek vogelsterfte Noorwegen en succes

Op het eiland Smøla in Noorwegen werd een eenvoudige maatregel getest: één wiek van een windturbine zwart verven. Dat bleek direct effectief: vogels zagen de draaiende zwarte wiek duidelijker afsteken tegen de witte sneeuw en de monotone achtergronden. Daardoor kwamen er veel minder dode vogels onder de turbines terecht.

Ecologen bevestigen dat vogelsterfte drastisch daalde na introductie van deze ingreep. Daarmee laat Smøla zien dat een simpele, betaalbare oplossing veel kan opleveren.

Testresultaten vogelsterfte Nederland

In de Nederlandse Eemshaven werd de methode kritisch onderzocht. Er werden 14 windmolens gemeten met een nulmeting in 2022. Daarbij vonden onderzoekers 169 dode vogels van wel 52 soorten – waaronder meeuwen, sterns, zangvogels en steltlopers.

Vervolgens werden zeven turbines voorzien van één zwarte wiek. In 2023 daalde het aantal slachtoffers naar 145, en in 2024 naar 122. Maar opvallend genoeg bleek het verschil tussen turbines met en zonder zwarte wiek statistisch gezien niet significant. Dat laat zien dat we in Nederland niet zomaar dezelfde resultaten krijgen.

Waarom is er vogelsterfte verschil tussen landen?

Veel factoren spelen mee. Allereerst is de horizon rond de Eemshaven veel rommeliger door infrastructuur en bebouwing. Daardoor valt een zwarte wiek minder op dan op het rustige eiland Smøla. Bovendien trekken vogels vooral overdag, en onderzoek laat zien dat schadeverlaging slechts marginaal is tijdens daglicht.

Bovendien zien we dat de variatie in weersomstandigheden, licht en omgeving in Nederland veel groter is. Kortom: de aanpak in Noorwegen past niet direct bij onze landschappen.

Nieuwe verfpatronen en vervolgonderzoek

Er loopt vervolgonderzoek vanuit de Universiteit van Oxford.

Zij kijken welke kleurcontrasten vogels het beste waarnemen. In Zuid-Afrika zijn bijvoorbeeld al succesvolle tests gedaan met rood‑wit geblokte wieken.

Vogels zagen die wieken al van grote afstand aankomen en sloegen bij één molenmaker tot 70% minder slachtoffers op.

Daarnaast is er belangstelling voor camera‑en detectiesystemen die vogels signaleren en de windmolen tijdelijk stilzetten.

Terwijl die techniek op land al wat vaker voorkomt, blijft cameradetectie op zee nog lastig vanwege de hoge frequentie van vluchten.

Daarom is het belangrijk dat we meerdere methoden combineren: verfcontrast, realtime detectie en slimme turbineplanning.

Vogelsterfte, ervaringen van betrokkenen

Veel ecologen en beheerders reageren positief op het idee: een eenvoudige methode met potentie. Ze merken dat lokale testimplementatie cruciaal is. Zo zegt een beheerder in Scandinavië dat hij ‘simpelweg tevreden is over de verlaging van sterfte met een goedkope verfbeurt’. Daarom achten veel mensen dat elke reductie, hoe klein ook, al winst is.

Toch benadrukken zij natuurlijke omstandigheden. In Nederland, waar de horizon minder eenduidig is, werkt alleen zwart niet toereikend. Daarom is een bredere aanpak nodig: verfpatronen, detectiesystemen en planning vormen samen een slim beleid.

Daarnaast roepen ze om betrokkenheid van lokale natuurorganisaties. Hun feedback over vogelbewegingen en gedrag kan helpen de juiste maatregelen te kiezen. Zo verbetert de effectiviteit én de acceptatie van ingrepen.

Veelgestelde vragen over vogelsterfte

Wat is vogelsterfte bij windmolens?

Vogelsterfte betekent dat vogels botsen tegen draaiende windmolens. Vooral meeuwen, sterns en zangvogels lopen risico. Bovendien raakt de populatie van roofvogels snel aangetast, omdat sommige soorten kwetsbaar zijn.

Hoe effectief is één zwarte wiek?

Een simpele zwarte wiek gaf in Noorwegen duidelijk succes. Echter, in Nederland zagen we nauwelijks verschil. Dat kwam vooral door de drukke achtergrond en wisselende omstandigheden. Daardoor werkt die maatregel hier minder goed.

Welke andere oplossingen bestaan?

We zien drie hoofdopties:

• Contrastverf met kleurpatronen zoals rood‑wit blokken
• Detectie‑systemen met camera’s of radar die wieken stoppen bij naderend vogels
• Planologische maatregelen: windmolens niet plaatsen op drukke vogelroutes

Levert het echt iets op?

Ja. Ook een kleine reductie helpt, zeker als er lokale ecologische risico’s zijn. Door gerichte ingrepen en testen ontdekken we welke maatregel per locatie het meeste effect levert.

Wat kunnen burgers of lokale groepen doen?

Burgers kunnen meehelpen door:

• Waarnemingen te doen en gegevens te delen via natuurapps
• Deel te nemen aan lokale pilots
• Beleidmakers en exploitanten te vragen om slimme maatregelen

Conclusie en aanbevelingen

Duidelijk is dat één zwarte wiek in Nederland onvoldoende werkt om vogelsterfte echt te verminderen. Toch toont het project in Noorwegen dat simpele, betaalbare ingrepen wel degelijk impact kunnen hebben. Daarom moeten we verder met onderzoek en testen, om locatiespecifieke oplossingen te vinden.

Goed beleid bestaat uit een mix van:

• Contrastverf met ruime kleurpatronen
• Detectiesystemen om vogelbotsingen te voorkomen
• Planologische aanpak bij inrichting van windparken
• Betrokkenheid van lokale experts en burgerparticipatie

Zo werken we slim aan minder vogelsterfte en beter evenwicht tussen duurzame energie en natuur.